(από τον Alessandro Capezzuoli, αξιωματούχο της ISTAT και διευθυντής του Παρατηρητηρίου των επαγγελμάτων και των δεξιοτήτων της Aidr) Στη δεκαετία του 50, ο George Brassens έγραψε ένα τραγούδι με τίτλο The Gorillas στο οποίο, μέσω μιας λαμπρής μεταφοράς, κατάφερε να περιγράψει με ειρωνεία και διαύγεια μια ιδέα πολύ αγαπητοί στους φιλόσοφους από την εποχή του Αριστοτέλη: η διαφορά μεταξύ ιδέας και δράσης. Ακριβώς όπως στο τραγούδι, ακόμη και στην καθημερινή ζωή συμβαίνει συχνά να βρισκόμαστε σε αντιφατικές καταστάσεις στις οποίες η αδυναμία μετάβασης από την ιδέα στην πράξη εκδηλώνεται με σαφήνεια. Με λόγια μπορούμε να κάνουμε κινδύνους που σε πολλές περιπτώσεις παραμένουν τέτοιοι και δεν γίνονται λόγω αντικειμενικών αδυναμιών ή υποεκτίμησης κάποιου είδους. Αυτή η έλλειψη συνοχής τις περισσότερες φορές δημιουργεί τεράστιες προσδοκίες σε άλλους και στη συνέχεια τεράστιες απογοητεύσεις. Για να αντιμετωπίσετε τον ψηφιακό μετασχηματισμό στο δημόσιο τομέα με αυτοπεποίθηση, πρέπει να είστε πρόθυμοι να αντιμετωπίσετε τις υπερβολικές προσδοκίες που τίθενται στην τεχνολογία και να είστε προετοιμασμένοι για τις τεράστιες απογοητεύσεις που προκύπτουν από την υιοθέτησή τους (ή τη μη υιοθέτηση). Μεταξύ των αμέτρητων ψηφιακών ανωμαλιών στις οποίες ασκείται ασυνέπεια είναι σίγουρα τα ζητήματα που σχετίζονται με το σύννεφο. Στο Τριετές Σχέδιο Πληροφορικής, που δημοσιεύθηκε από το AGID και διατίθεται στη διεύθυνση https://www.agid.gov.it/it/infrastructure/cloud-pa, το cloud διαδραματίζει έναν τόσο σημαντικό ρόλο που παρέχει μια στρατηγική προσόντων για το PA και ένα πρόγραμμα εξορθολογισμού που σέβεται τις ακόλουθες αρχές:
- βελτίωση των επιπέδων υπηρεσιών, προσβασιμότητα, χρηστικότητα και ασφάλεια ·
- διαλειτουργικότητα των υπηρεσιών εντός του μοντέλου Cloud της PA ·
- μείωση του κινδύνου «κλειδώματος προμηθευτή», δηλαδή δημιουργία σχέσης εξάρτησης με τον πάροχο υπηρεσιών ·
- επαναπροσδιορισμός της προσφοράς, επέκταση και διαφοροποίηση της αγοράς προμηθευτών ·
- ανθεκτικότητα, επεκτασιμότητα, «αναστρεψιμότητα» και προστασία δεδομένων ·
- άνοιγμα της αγοράς σε μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις (ΜΜΕ).
Η υιοθέτηση της υποδομής cloud επιτρέπει, στην πραγματικότητα, - η AGID δηλώνει στον ιστότοπο του θεσμικού οργάνου - να βελτιώσει την επιχειρησιακή αποδοτικότητα των συστημάτων ΤΠΕ, να επιτύχει σημαντικές μειώσεις κόστους, να κάνει την ενημέρωση λογισμικού απλούστερη και φθηνότερη, να βελτιώσει την ασφάλεια και την προστασία των δεδομένων και να επιταχύνει την παροχή υπηρεσιών σε πολίτες και επιχειρήσεις.
Στα χαρτιά, η συλλογιστική είναι άψογη και παρέχει μια στρατηγική γραμμή που πρέπει να ακολουθηθεί για να βελτιωθεί σημαντικά η ψηφιοποίηση (και η οργάνωση) της χώρας. Πού λοιπόν είναι η διαφορά μεταξύ της καλοσύνης της ιδέας και της εφαρμογής της δράσης; Η απάντηση δεν είναι ασήμαντη και βρίσκεται στη φεουδαρχική και αυτοαναφορική αντίληψη που εξακολουθεί να επικρατεί σε πολλά PA. Πρώτα απ 'όλα, αξίζει να επισημανθεί ότι η λέξη cloud, παρόλο που προσφέρεται πολύ για την αδιαφορία που χαρακτηρίζει τα συνέδρια, κρύβει κάποιες επικίνδυνες παγίδες λόγω της ευρείας και γενικής σημασίας της που πρέπει να είναι συμφραζόμενη. Στην Ιταλία, υπάρχουν πάνω από 11.000 κέντρο δεδομένων, και περισσότερες από 160.000 βάσεις δεδομένων των οποίων το συνολικό κόστος ανέρχεται σε περίπου δύο δισεκατομμύρια ευρώ, σε σύγκριση με τα 5,8 δισεκατομμύρια που δαπανήθηκαν στον δημόσιο τομέα ΤΠΕ. Στην πράξη, αυτό μεταφράζεται σε ποτάμια αναλωμένων πόρων, ακόμη και αν θα ήταν πιο σωστό να γράφετε σπατάλη, σε συμβάσεις και υπεργολαβίες, σε συμβουλευτικές υπηρεσίες και αγορές προϊόντων, που τροφοδοτούν μια βαλτώδη αγορά από την οποία οι πολίτες, οι περισσότεροι μέτοχοι αυτών των κεφαλαίων, έχουν πολύ χαμηλές αποδόσεις. Τα έντεκα χιλιάδες κέντρα δεδομένων, με τη σειρά τους, παρέχουν δημόσιες υπηρεσίες cloud σε 22.000 μικρά ιδρύματα μέσω ενός «μη συστήματος» χωρίς διακυβέρνηση και πλήρως κατακερματισμένο όσον αφορά την αξιοπιστία και την ασφάλεια. Σε γενικές γραμμές, οι υπηρεσίες και η αξιοπιστία δεν βοηθούν τους αναγνώστες να κατανοήσουν το άρθρο, επομένως είναι απαραίτητο να προσδιοριστούν ορισμένες τεχνικές πτυχές. Όταν μιλάμε για υπηρεσίες cloud, αναφερόμαστε γενικά σε μια πυραμίδα που χωρίζεται σε τρία μέρη «Υποδομή, πλατφόρμα και λογισμικό».
Με βάση αυτήν την υποδιαίρεση, η παροχή υπηρεσιών ταξινομείται με ένα σχήμα που αντιπροσωπεύεται από τον παρακάτω πίνακα.
Η πρώτη στήλη, εντελώς μπλε, αντιπροσωπεύει τη ροή της παραδοσιακής διαχείρισης ΤΠΕ ενός οργανισμού. Τα μπλε κελιά προσδιορίζουν τις υπηρεσίες cloud που μπορούν να χρησιμοποιηθούν. Η τελευταία στήλη αντιπροσωπεύει τη ροή μιας ολοκληρωμένης διαχείρισης IT που βασίζεται σε cloud. Τα ακρωνύμια που αναφέρονται στο διάγραμμα, IaaS, PaaS και SaaS, περιγράφουν διαφορετικούς τύπους σύννεφων.
Μια λύση IaaS (Υποδομή ως υπηρεσία) παρέχει την εξωτερική διαχείριση της υποδομής (φυσικοί διακομιστές, δίκτυο, εικονικοποίηση, αποθήκευση δεδομένων κ.λπ.). Ο χρήστης μπορεί να διαχειριστεί τα λειτουργικά συστήματα, τις εφαρμογές και το μεσαίο λογισμικό μέσω API, αφήνοντας στον προμηθευτή ερωτήσεις σχετικά με το υλικό, τη συνδεσιμότητα, τις διακοπές λειτουργίας, τις τεχνολογικές ρυθμίσεις και την επίλυση προβλημάτων.
Ο τύπος PaaS (Platform as a Service) περιλαμβάνει, εκτός από την υποδομή, ένα επιπλέον επίπεδο λογισμικού εφαρμογών που αποτελείται από πλατφόρμες ανάπτυξης ή στοίβες λύσεων. Αυτή η λύση παρέχει ένα περιβάλλον κατάλληλο για προγραμματιστές και προγραμματιστές, οι οποίοι μπορούν να έχουν διαθέσιμες πλατφόρμες και εργαλεία κοινής χρήσης cloud, όπως απαιτείται από τις μεθοδολογίες DevOps, χωρίς το βάρος της διαχείρισης της υποδομής. Τέλος, η λύση SaaS (Software as a Service) παρέχει στους χρήστες μία ή περισσότερες "έτοιμες προς χρήση" εφαρμογές λογισμικού, οι οποίες μπορούν να χρησιμοποιηθούν μέσω ταμπλό, API ή διεπαφών ιστού. Σε αυτήν την περίπτωση, το βάρος διαχείρισης περιορίζεται σε γενικές δραστηριότητες συντήρησης, όπως ενημερώσεις λογισμικού ή διορθώσεις σφαλμάτων. Συμπληρώνοντας αυτό το σενάριο είναι οι εγγενείς ιδιότητες των νεφών, τα οποία μπορεί να είναι δημόσια, ιδιωτικά ή υβριδικά.
Αφήνοντας στην άκρη την εμβάθυνση αυτής της τελευταίας πτυχής, η οποία θα εισήγαγε έναν περαιτέρω βαθμό πολυπλοκότητας, είναι καλό να σκεφτούμε ποιες είναι οι πραγματικές ανάγκες μιας ΑΠ, επίσης σε σχέση με το μέγεθος, τους ανθρώπινους πόρους και τις εσωτερικές διαδικασίες του οργανισμού. Είναι σαφές ότι δεν υπάρχει λύση που να είναι απολύτως καλύτερη από τις άλλες, αλλά υπάρχει μια λύση που ταιριάζει καλύτερα στις διαφορετικές οργανωτικές πραγματικότητες. Υπάρχουν PA που δεν διαθέτουν ανθρώπινο δυναμικό ικανό να διαχειριστεί τις υποδομές, και ως εκ τούτου πρέπει απαραίτητα να προσανατολιστούν στην επιλογή των υπηρεσιών SaaS και PA που έχουν διαφοροποιημένο προσωπικό με διαφορετικές ικανότητες για να εγγυηθούν ένα ορισμένο επίπεδο αξιοπιστίας στην παροχή υπηρεσιών. Προφανώς, η υιοθέτηση μιας λύσης δεν αποκλείει άλλους: μπορείτε να επιλέξετε διαφορετικά σύννεφα για διαφορετικές ανάγκες. Για παράδειγμα, μπορείτε να επιλέξετε μια υπηρεσία SaaS για τη διαχείριση email και ένα cloud PaaS για τη διαχείριση της ανάπτυξης λογισμικού. Όπως συμβαίνει πολύ συχνά, ωστόσο, τα προβλήματα σχεδόν ποτέ δεν αφορούν την τεχνολογία, αλλά η εφαρμογή της σε αυτά τα εργασιακά πλαίσια επικαλύπτεται επίσης με άγραφους κοινωνικούς κανόνες που ευνοούν τον πελατειακό και ευνοϊκό χαρακτήρα.
Σε μια πρόσφατη έκθεση AGID σχετικά με τα περιουσιακά στοιχεία ΤΠΕ 990 PA, προκύπτει ότι το 35,4% των οντοτήτων δεν σκοπεύουν να καταφύγουν στη χρήση cloud computing, το 22,2% το περιμένουν και το 42,4% χρησιμοποιούν κάποιο είδος υπηρεσίας. Οι υπηρεσίες cloud που χρησιμοποιούνται περισσότερο είναι ιδιωτικές (40,2%) και οι επικρατέστεροι τύποι είναι SaaS (49,1%) και IaaS (34,8%). Οι υπηρεσίες λογισμικού που ζητούνται περισσότερο αφορούν το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο, τη φιλοξενία, τη διαχείριση εγγράφων, την αποθήκευση αρχείων, το πρωτόκολλο πληροφορικής και τη διαχείριση προσωπικού (μισθοδοσία και συμμετοχή). Παρά τα προφανή πλεονεκτήματα όσον αφορά την αξιοπιστία, την επεκτασιμότητα, την ασφάλεια και την εξοικονόμηση κόστους, και παρά τις επιθυμίες της καθυστερημένης Ψηφιακής Ομάδας, η οποία στόχευε στη μείωση των κέντρων δεδομένων σε μερικούς εθνικούς πόλους, η αντίσταση της PA στην υιοθέτηση υπολογιστικών λύσεων cloud είναι ακόμα πολλά. Σε πολλές περιπτώσεις, η ανάγκη να υπάρχει ένα εσωτερικό κέντρο δεδομένων δικαιολογείται, εν μέρει, από ζητήματα που σχετίζονται με την ιδιαιτερότητα ορισμένων διαδικασιών και τη συμμόρφωση με τη νομοθεσία περί απορρήτου (νομοθεσία που θα πεθάνουμε αργά ή γρήγορα ...), η οποία εμπνέει τον διαχειριστή των θεσμών έναν τρελό φόβο ότι ενδέχεται να επιβληθούν κυρώσεις από τον Εγγυητή και τους οδηγεί να εφαρμόσουν μέτρα που αμφισβητούν τη λογική και καθιστούν δύσκολη τη διεξαγωγή οποιουδήποτε είδους εργασιακής δραστηριότητας.
Πρέπει να πούμε, ωστόσο, ότι αυτές οι καταστάσεις περιορίζονται συχνά σε ορισμένες καλά καθορισμένες εσωτερικές διαδικασίες και ότι σχεδόν δεν αντιπροσωπεύουν «διαρθρωτικές» ανάγκες για τη διατήρηση, για παράδειγμα, της διαχείρισης μιας υπηρεσίας ηλεκτρονικού ταχυδρομείου. Οι αιτίες της αντίστασης στο σύννεφο είναι πολλές, αλλά μία από αυτές είναι σαφώς αναγνωρίσιμη και μπορεί να εντοπιστεί στην άσκηση εξουσίας που προκύπτει από τη διαχείριση των οικονομικών πόρων που διατίθενται για την πληροφορική. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι οι οικονομικοί πόροι δεν είναι εκείνοι που τα διαχειρίζονται, αλλά των πολιτών που τους χρηματοδοτούν: πρέπει να λογοδοτούν για τα έξοδα και τα αποτελέσματα. Τα δεδομένα που παράγονται από τα ιδρύματα δεν ανήκουν σε εκείνα που τα παράγουν, αλλά ανήκουν στην κοινότητα: μεταξύ της ιδέας των ανοικτών δεδομένων και της εφαρμογής ανοιχτών δεδομένων, ωστόσο, υπάρχει μια αίσθηση ιδιωτικής ιδιοκτησίας των δεδομένων, η οποία εμποδίζει κάθε μορφή κοινής χρήσης. Υπάρχει ο φόβος ότι τα δεδομένα μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να αναδείξουν αλήθειες διαφορετικές από αυτές που έχουν καθιερωθεί ή ότι μπορούν να φέρουν κάποιο είδος κέρδους σε εκείνους που τα χρησιμοποιούν διαφορετικά. Η ιδέα της δημοσιοποίησης των δεδομένων μέσω ενός προσιτού cloud μοιράζεται από όλους… αρκεί να παραμείνει μια ιδέα. Οι παρεχόμενες υπηρεσίες δεν απολαμβάνουν διαφορετικό πεπρωμένο: συχνά στοχεύουν στη σταδιοδρομία του προσωπικού και η υποδιαίρεσή τους ή ο κατακερματισμός τους τροφοδοτεί εσωτερικές συγκρούσεις και οριοθετήσεις τομέων αρμοδιοτήτων που επηρεάζουν έντονα τη συλλογική ευημερία.
Είναι αναμφισβήτητο ότι η πληροφορική έχει καταστεί κεντρική σε όλες τις δραστηριότητες που διεξάγονται στην ΠΑ και ότι η διακοπή μιας υπηρεσίας πληροφορικής επηρεάζει σχεδόν πάντα την παροχή δημόσιας υπηρεσίας ή τη διακοπή μιας διαδικασίας παραγωγής ... ειδικά όταν η διαδικασία δεσμεύεται υπερδομές της μαρξικής μνήμης. Σε αυτό το σενάριο, ο ρόλος του διαχειριστή πληροφορικής παίζει θεμελιώδη ρόλο: οι οργανωτικές δεξιότητες και ικανότητες δεν αρκούν, ο πειρασμός να παραδοθεί στην αυταπάτη της παντοδυναμίας, στην εκπλήρωση ευθύνης, σε προσωπικά ζητήματα με τους διαχειριστές άλλων περιοχών παραγωγής, προσωπικά και πελατειακά σε διαφορετικά επίπεδα. Η διαφορά μεταξύ της ιδέας και της δράσης, στην περίπτωση του ψηφιακού μετασχηματισμού, δεν έχει καμία σχέση με τεχνολογικά ζητήματα ή με την επιλογή ενός IaaS cloud αντί του PaaS, αλλά εξαρτάται περισσότερο από την εργασιακή κουλτούρα.
Έχει να κάνει με την αξιοπρέπεια, τη συνείδηση και το αίσθημα ευθύνης των εργαζομένων: όλα τα ζητήματα που συνδέονται στενά με ένα πολιτιστικό πρόβλημα που τείνει να συγχέει, σε όλα τα επίπεδα, την αίσθηση του καθήκοντος με την αίσθηση της δύναμης. Σε κάθε ΠΠ υπάρχουν κορυφές αριστείας και πολύ ενάρετα παραδείγματα επαγγελματισμού και ευθύνης, τα οποία δεν τυχαία προέρχονται από εκείνους τους διανοητικά ελεύθερους, περίεργους και ανεξάρτητους εργαζόμενους, εκείνους τους εργαζόμενους που, σιωπηλά, κάνουν τα πράγματα να δουλεύουν και που συχνά αντιμετωπίζουν καταθλιπτικές συνθήκες εργασίας και δεν επιτυγχάνετε πολλά αποτελέσματα "ευχαριστώ" στη διοίκηση που τα εκπροσωπεί, αλλά "παρά τη" διοίκηση που εκπροσωπούν ". Δεν θα είναι το σύννεφο που θα σώσει τη Δημόσια Διοίκηση, αλλά θα είναι οι εργαζόμενοι.