(door Alessandro Capezzuoli, ISTAT-functionaris en hoofd van het Aidr-observatorium voor beroeps- en vaardigheidsgegevens) In de jaren vijftig schreef George Brassens een lied getiteld Le gorille waarin hij, door middel van een briljante metafoor, erin slaagde op ironische en heldere wijze een concept te beschrijven dat zeer dierbaar was voor filosofen sinds de tijd van Aristoteles: het verschil tussen idee en actie. Net als in het lied komt het ook in het dagelijks leven vaak voor dat je in tegenstrijdige situaties terechtkomt waarin het onvermogen om van idee naar actie te komen duidelijk tot uiting komt. Via woorden kun je risico's nemen die in veel gevallen zo blijven en niet gemaakt worden. als gevolg van objectieve onmogelijkheden of onderschattingen van welke aard dan ook. Dit gebrek aan samenhang schept bij anderen meestal eerst enorme verwachtingen en vervolgens enorme teleurstellingen. Om de digitale transformatie in de publieke sector met sereniteit tegemoet te treden, moet je bereid zijn om te gaan met de overdreven verwachtingen die aan technologie worden gesteld en voorbereid zijn op de enorme teleurstellingen die voortvloeien uit de adoptie (of niet-adoptie ervan). Onder de talloze digitale anomalieën waarbij inconsistentie wordt uitgeoefend, zijn er zeker problemen die verband houden met de cloud. In het Driejarenplan voor IT, gepubliceerd door AGID en beschikbaar op https://www.agid.gov.it/it/infrastrutture/cloud-pa, speelt de cloud zo’n belangrijke rol dat deze voorziet in een kwalificatiestrategie voor PA's en een rationalisatieprogramma dat de volgende principes respecteert:
- het verbeteren van de serviceniveaus, toegankelijkheid, bruikbaarheid en beveiliging;
- interoperabiliteit van diensten binnen het PA Cloud-model;
- vermindering van het risico van "vendor lock-in", d.w.z. het ontstaan van een afhankelijkheidsrelatie met de dienstverlener;
- herontwikkeling van het aanbod, uitbreiding en diversificatie van de leveranciersmarkt;
- veerkracht, schaalbaarheid, ‘omkeerbaarheid’ en gegevensbescherming;
- openstelling van de markt voor kleine en middelgrote ondernemingen (kmo’s).
In feite maakt de adoptie van de cloudinfrastructuur het mogelijk – stelt AGID op de institutionele website – om de operationele efficiëntie van ICT-systemen te verbeteren, om aanzienlijke kostenbesparingen te realiseren, om het updaten van software eenvoudiger en economischer te maken, om de beveiliging en bescherming en snelheid van gegevens te verbeteren. de dienstverlening aan burgers en bedrijven te verbeteren.
Op papier is de redenering onberispelijk en biedt het een strategische lijn die moet worden gevolgd om de digitalisering (en organisatie) van het land aanzienlijk te verbeteren. Waar ligt dan het verschil tussen de goedheid van het idee en de toepasbaarheid van de actie? Het antwoord is niet triviaal en kan worden gevonden in de feodale en zelfreferentiële opvatting die nog steeds gangbaar is in talrijke PA's. In de eerste plaats is het de moeite waard erop te wijzen dat het woord wolk, hoewel het zich heel goed leent voor de onverschilligheid die kenmerkend is voor conferenties, een aantal gevaarlijke valkuilen verbergt vanwege de brede en generieke betekenis die in een context moet worden geplaatst. 11.000 datacenters en meer dan 160.000 databases waarvan de totale kosten ongeveer twee miljard euro bedragen, vergeleken met de 5,8 miljard die in de publieke ICT-sector is uitgegeven. In praktische termen vertaalt dit zich in stromen van hulpbronnen die worden uitgegeven, ook al zou het juister zijn om te verspillen, in contracten en onderaannemingen, in consultancy en aankopen van producten, die een moerassige markt voeden waarvan de burgers, de meerderheidsaandeelhouders van die fondsen hebben een zeer klein rendement. De elfduizend datacentra bieden op hun beurt openbare diensten in de cloud aan 22.000 kleine instellingen via een ‘non-systeem’ zonder bestuur en totaal gefragmenteerd in termen van betrouwbaarheid en veiligheid. Generiek spreken over services en betrouwbaarheid helpt de lezers het artikel echter niet te begrijpen, dus het is noodzakelijk om enkele technische aspecten te verduidelijken. Als we het hebben over clouddiensten, hebben we het over het algemeen over een piramide die is opgedeeld in drie delen: ‘Infrastructuur, platform en software’.
Op basis van deze onderverdeling wordt de dienstverlening geclassificeerd volgens een schema weergegeven in onderstaande tabel.
De eerste kolom, geheel lichtblauw, vertegenwoordigt de stroom van het traditionele ICT-beheer van een organisatie. De blauwe cellen identificeren de clouddiensten die gebruikt kunnen worden. De laatste kolom vertegenwoordigt de stroom van IT-beheer volledig in de cloud. De in het diagram genoemde afkortingen IaaS, PaaS en SaaS beschrijven verschillende typen cloud.
Een IaaS-oplossing (Infrastructure as a Service) omvat het externe beheer van de infrastructuur (fysieke servers, het netwerk, virtualisatie, gegevensopslag, enz.). De gebruiker kan besturingssystemen, applicaties en middleware beheren via API's, waarbij problemen met betrekking tot hardware, connectiviteit, storingen, technologische aanpassingen en probleemoplossing worden gedelegeerd aan de leverancier.
De PaaS-typologie (Platform as a Service) omvat, naast de infrastructuur, een ander niveau van applicatiesoftware, bestaande uit ontwikkelingsplatforms of oplossingsstapels. Deze oplossing biedt een omgeving die geschikt is voor ontwikkelaars en programmeurs, die over cloud-deelplatforms en -tools kunnen beschikken, zoals vereist door DevOps-methodologieën, zonder de last van infrastructuurbeheer. Ten slotte biedt de SaaS-oplossing (Software as a Service) gebruikers een of meer "kant-en-klare" softwareapplicaties, die kunnen worden gebruikt via dashboards, API's of webinterfaces. In dit geval blijven de beheerkosten beperkt tot algemene onderhoudsactiviteiten zoals software-updates of bugfixes. Om dit scenario compleet te maken zijn er de intrinsieke eigenschappen van clouds, die publiek, privé of hybride kunnen zijn.
Afgezien van de diepgaande analyse van dit laatste aspect, die een verdere mate van complexiteit zou introduceren, is het goed om ons te concentreren op wat de werkelijke behoeften van een PA zijn, ook afhankelijk van de omvang, het personeelsbestand en de interne processen van de organisatie. . Het is duidelijk dat er geen oplossing is die absoluut beter is dan de andere, maar er is wel een oplossing die beter geschikt is voor verschillende organisatorische realiteiten. Er zijn PA's die niet over het personeel beschikken dat in staat is de infrastructuur te beheren en zich daarom noodzakelijkerwijs moeten concentreren op de keuze van SaaS-diensten, en PA's die over gediversifieerd personeel beschikken met verschillende capaciteiten om een bepaald niveau van betrouwbaarheid bij het verlenen van diensten te garanderen. Het is duidelijk dat de adoptie van één oplossing andere niet uitsluit: je kunt verschillende clouds kiezen voor verschillende behoeften. U kunt bijvoorbeeld kiezen voor een SaaS-service om e-mail te beheren en een PaaS-cloud om de softwareontwikkeling te beheren. Zoals echter vaak gebeurt, hebben de problemen bijna nooit betrekking op de technologie, maar op de toepassing ervan in die werkcontexten die te rigide zijn door ongeschreven sociale regels die cliëntelisme en vriendjespolitiek bevorderen.
Uit een recent AGID-rapport over de ICT-middelen van 990 PA's blijkt dat 35,4% van de entiteiten niet van plan is cloud computing te gebruiken, 22,2% overweegt dit en 42,4% gebruikt een of andere vorm van dienstverlening. De meest gebruikte clouddiensten zijn privé (40,2%) en de meest voorkomende typen zijn SaaS (49,1%) en IaaS (34,8%). De meest gevraagde softwarediensten hebben betrekking op e-mail, hosting, documentbeheer, bestandsarchivering, IT-protocol en personeelsbeheer (loonadministratie en aanwezigheid). Ondanks de voor de hand liggende voordelen in termen van betrouwbaarheid, schaalbaarheid, veiligheid en economische besparingen, en ondanks de wensen van het voormalige Digitale Team, dat tot doel had datacenters terug te brengen tot een paar nationale hubs, is de weerstand van de PA tegen de adoptie van cloudoplossingen voor computergebruik nog steeds groot. veel. In veel gevallen wordt de behoefte aan een in-house datacenter gedeeltelijk gerechtvaardigd door kwesties die verband houden met de specificiteit van sommige processen en de naleving van de privacywetgeving (wetgeving waaraan we vroeg of laat zullen sterven...), wat de beheerder van de instellingen een waanzinnige angst bezorgt om mogelijke sancties van de Garant op te lopen en hen ertoe brengt maatregelen toe te passen die de rede tarten en het moeilijk maken om welk soort werkactiviteit dan ook uit te voeren.
Het moet echter gezegd worden dat deze situaties vaak beperkt zijn tot een aantal goed gedefinieerde interne processen en nauwelijks "structurele" behoeften vertegenwoordigen voor het onderhouden van bijvoorbeeld het beheer van een e-maildienst. De oorzaken van weerstand tegen de cloud zijn talrijk, maar één ervan is gemakkelijk te identificeren en terug te voeren op de machtsuitoefening die voortvloeit uit het beheer van de economische middelen die aan IT zijn toegewezen. We mogen niet vergeten dat economische middelen niet toebehoren aan degenen die ze beheren, maar aan de burgers die ze financieren: zij moeten verantwoording afleggen over de uitgaven en de resultaten. De data die door instellingen worden geproduceerd, behoren niet toe aan degenen die ze produceren, maar behoren toe aan de gemeenschap: tussen het idee van open data en de toepassing van open data bestaat er echter een gevoel van privé-eigendom van de data, wat belemmert elke vorm van delen. Er bestaat de angst dat de gegevens kunnen worden gebruikt om andere waarheden naar voren te brengen dan de vastgestelde waarheden, of dat ze een soort winst kunnen opleveren voor degenen die er een ander gebruik van maken. Het idee om data openbaar te maken via een toegankelijke cloud wordt door iedereen gedeeld... zolang het maar een idee blijft. De geleverde diensten kennen geen ander lot: ze zijn vaak gericht op de loopbaan van het personeel en hun onderverdeling of fragmentatie voedt interne conflicten en afbakeningen van competentiegebieden die het collectieve welzijn sterk benadelen.
Het valt niet te ontkennen dat IT centraal is geworden in alle activiteiten die in de PA worden uitgevoerd en dat de onderbreking van een IT-dienst bijna altijd gevolgen heeft voor de levering van een openbare dienst of de onderbreking van een productieproces... vooral wanneer het proces gebonden aan de superstructuren van het Marxistische geheugen. In dit scenario speelt de rol van de IT-manager een fundamentele rol: organisatorische vaardigheden en capaciteiten zijn niet voldoende, we moeten de verleiding onderdrukken om toe te geven aan het delirium van almacht, aan vrijstellingen van verantwoordelijkheid, aan persoonlijke problemen met de managers van andere organisaties. productiegebieden, de persoonlijke belangen en het cliëntelisme op verschillende niveaus. Het verschil tussen idee en actie heeft in het geval van digitale transformatie niets te maken met technologische vraagstukken of met de keuze voor een IaaS-cloud in plaats van PaaS, maar is meer afhankelijk van de werkcultuur.
Het heeft te maken met de waardigheid, het geweten en het verantwoordelijkheidsgevoel van werknemers: allemaal kwesties die nauw verband houden met een cultureel probleem dat de neiging heeft om op alle niveaus het plichtsbesef te verwarren met het gevoel van macht. In elke PA zijn er pieken van uitmuntendheid en zeer deugdzame voorbeelden van professionaliteit en verantwoordelijkheid, die niet toevallig afkomstig zijn van die intellectueel vrije, nieuwsgierige en onafhankelijke werknemers, die werknemers die in stilte dingen laten werken en die vaak te maken hebben met deprimerende arbeidsomstandigheden en Het bereiken van de resultaten is niet zozeer “dankzij” aan de regering die hen vertegenwoordigt, maar “ondanks” de regering die zij vertegenwoordigen”. Het zal niet de cloud zijn die het openbaar bestuur redt, maar de werknemers.