Na de controleactiviteit van de Guardia di Finanza werden vorig jaar 14.045 mensen aangegeven bij de gerechtelijke autoriteit wegens strafrechtelijke belastingovertredingen, waarvan er 290 werden gearresteerd. Kortom, twee procent van de gerapporteerde mensen belandde in de gevangenis. Dat meldt de onderzoeksdienst CGIA die de gegevens van het Rekenhof heeft uitgewerkt.
Uit analyse van de historische reeksen blijkt dat het absolute aantal gerapporteerde personen sinds 2011 vrijwel stabiel is gebleven, terwijl arrestaties na het historisch minimum in 2016 (99) hun maximum bereikten in 2021 (411), om vervolgens met 121 zaken te dalen in 2022 (290). Als we daarentegen rekening houden met de incidentie van gearresteerden op het totale gerapporteerde totaal, begon het percentage in 2016 opnieuw te stijgen (0,9 procent) om de maximumdrempel te bereiken in 2020 en 2021 (3 procent in beide jaren), om vervolgens met één punt te dalen in 2022 (2 procent).
- Nee tegen een belastingpolitiestaat, ja tegen een eerlijker belastingstelsel
Laat het duidelijk zijn, de strijd tegen ontduiking omvat ook repressief optreden dat, in de gevallen waarin de wet voorziet, moet leiden tot de arrestatie van degenen die verantwoordelijk zijn voor deze misdaden. Helaas hebben we, zoals de Rekenkamer heeft kunnen aangeven, tot nu toe de doeltreffendheid van deze strafactiviteit niet kunnen "meten". Er is namelijk geen analyse van de Belastingdienst of het Ministerie van Justitie die achteraf de effecten van het repressieve optreden van onze Belastingdienst kan beoordelen, zowel wat betreft de teruggevorderde middelen als de uitgeoefende afschrikking. Het CGIA Research Office meldt echter dat we in Italië geen belastingpolitiestaat hoeven op te richten om belastingontduiking te bestrijden. Kortom, vastberaden tegenover degenen die de Belastingdienst totaal onbekend zijn, evenzeer vastbesloten tegenover degenen die, hoewel "geregistreerd", slim handelen, zonder echter gedwongen te worden de strafrechtelijke fiscale discipline aan te scherpen met het justitiële oogmerk om de belastingontduikers in de gevangenis te gooien en de sleutel weg te gooien. Tenminste totdat ons wordt getoond, met gegevens in de hand, dat het gebruik van de beperkende straf van persoonlijke vrijheid een middel blijkt te zijn dat mensen ervan kan weerhouden hun belastingplicht niet na te komen en de ontdoken bedragen terug te vorderen. In de tussentijd zijn wij van mening dat het wenselijk is om snel een minder agressief, eenvoudiger, transparanter en eerlijker belastingstelsel te ontwikkelen om fiscale ontrouw te verminderen en ons aan te passen aan de normen van de Europese landen die minder door dit fenomeen worden getroffen, en degenen die produceren, banen creëren en rijkdom genereren, te belonen. Tegelijkertijd een voldoende inkomen garanderen om de staatsmachine te laten werken en mensen in moeilijkheden te helpen.
- De vervulling is weg
Ter bevestiging van wat zojuist is gezegd, mede dankzij een lichte daling van de belastingdruk, recupereerde de belastingdienst in 2022 ruim 20 miljard euro uit de strijd tegen belastingontduiking. Deze gegevens, die de afgelopen maanden door het ministerie van Economie en Financiën (MEF) zijn bekendgemaakt, tonen opnieuw aan dat de strijd tegen fiscale ontrouw de afgelopen jaren vruchten afwerpt. Zo daalden tussen 2015 en 2020 de belastingontdoken in Italië met 16,3 miljard euro. Hoewel 2020 door de pandemie een heel bijzonder jaar was, daalde de door de MEF geschatte belastingkloof tot 89,8 miljard euro; waarvan 78,9 miljard is toe te schrijven aan gederfde belastinginkomsten en de overige 10,8 miljard zijn de "vrucht" van belastingontduiking.
- De "onbetrouwbare" schattingen van de MEF. De autonomen, althans in het noorden, zijn niet de "hongers van het volk"
Met betrekking tot belastingontduiking citeren de pers en veel gezaghebbende commentatoren vaak gegevens van het ministerie van Economie en Financiën (MEF), die de belastingkloof van belasting- en socialezekerheidsinkomsten in het land op bijna 90 miljard euro schatten. Als we ingaan op de details van deze analyse, zou het type belasting dat het meest wordt ontdoken de personenbelasting voor zelfstandigen zijn, voor een bedrag gelijk aan 28,3 miljard euro, wat overeenkomt met een neiging tot het verschil in de belasting dat al jaren gestaag dicht bij 70 procent ligt. Dit betekent volgens de opstellers van deze uitwerking dat bijna 70 procent van de Irpef niet door zzp'ers aan de Schatkist zou worden betaald. We zullen niet ingaan op de verdiensten van de gebruikte berekeningsmethode, die enigszins ingewikkeld is, maar zullen ons beperken tot het aantonen van de "onbetrouwbaarheid" van dit resultaat. Volgens de belastingaangiften van zelfstandigen in vereenvoudigde boekhouding in het Noorden (praktisch ambachtslieden en handelaars) gaven zij gemiddeld 33 euro bruto aan in het aanslagjaar 2021. We wijzen erop dat ruim 70 procent van deze btw-nummers bestaat uit alleen de bedrijfseigenaar (oftewel, hij werkt alleen). Goed. Als, zoals de MEF beweert, deze bedrijven bijna 70 procent van de Irpef ontduiken, hoeveel zouden ze dan moeten aangeven als ze zouden voldoen aan de eisen van de belastingdienst? 130 procent meer, of iets meer dan 76 euro per jaar. Hoe kunnen ze nu eigenlijk zo'n hoge inkomensdrempel "bereiken" als de overgrote meerderheid alleen werkt, en daarom niet veel meer zijn dan werknemers, en hooguit 10-12 uur per dag kunnen werken, om nog maar te zwijgen van het feit dat ze in deze periode ook te maken hebben met klanten, met leveranciers, met andere bedrijven, met de accountant, met de bank, met de verzekeringsmaatschappij en zoals alle gewone stervelingen gewond kunnen raken, ziek kunnen worden, enz., enz.? Het is duidelijk dat niemand kan verbergen dat er zelfs onder zelfstandigen ontduikingshaarden zijn die absoluut moeten worden uitgeroeid. De schattingen van de MEF zijn echter niet overtuigend, ook in het licht van het feit dat ze geen rekening houden met de belastingkloof die toe te schrijven is aan zelfstandigen die zijn uitgesloten van het betalen van Irap. Dat wil zeggen degenen die onder het "minimum"-regime vallen (bijna 2 miljoen onderdanen), een flink deel van de landbouwbedrijven, vrije beroepen zonder zelfstandige organisatie en de huishoudelijke dienstensector. Al met al hebben we het over ruim de helft van de zelfstandigen in ons land. Welnu, als de ontsnapping van laatstgenoemden ook in aanmerking zou worden genomen, welk hoogtepunt zou de ontsnapping van de zelfstandigen dan bereiken? Het is duidelijk dat deze gegevens niet erg "betrouwbaar" zijn, maar wat even ondraaglijk is, is dat veel persorganen en verschillende radicaal-chique commentatoren deze schattingen gebruiken om zelfstandigen ervan te beschuldigen "lelijk, vies en slecht" te zijn; dat wil zeggen, de nieuwe "hongers van het volk".
- De ontwijkingskaart: sterke Noord-Zuid-kloof
In 2020, volgens de laatste beschikbare gegevens, was het gewicht van de niet-waargenomen economie op de nationale toegevoegde waarde 11,6 procent, gelijk aan 174,6 miljard euro. Van dat laatste bedrag bedroeg de ondergrondse economie 157,4 miljard en illegale activiteiten 17,3 miljard. De ontduiking van belastingen en sociale zekerheid bedroeg daarentegen ongeveer 90 miljard euro (78,9 miljard toe te schrijven aan belastingontduiking en 10,8 miljard aan ontduiking van de sociale zekerheid).
Door op de niet-aangegeven toegevoegde waarde een coëfficiënt toe te passen die wordt bepaald door de verhouding tussen de belastinginkomsten en de toegevoegde waarde die kan worden afgeleid uit de nationale rekeningen na aftrek van de niet-geobserveerde economie, kon het CGIA-onderzoeksbureau ook de ontduiking op gewestelijk niveau berekenen.
Kortom, vergeleken met 90 miljard euro aan belastingontduiking per jaar, is het alsof er voor elke 100 euro aan inkomsten die door de belastingdienst worden geïnd, er sowieso 13,2 worden ontdoken. Als we dezelfde simulatie op regionaal niveau reproduceren, is de meest kritieke situatie te zien in het zuiden: in de ranglijst van ontsnapte euro's voor elke 100 euro die wordt opgehaald, in Apulië houden de ontduikers 19,2 euro, in Campanië 20 en in Calabrië, de zwarte trui van Italië, 21,3. Dit zijn dubbele cijfers vergeleken met de 10,6 euro geregistreerd in Friuli Venezia Giulia, de 10,2 euro in de provincie Trento en de 9,5 euro in Lombardije. Het nationale grondgebied dat het meest trouw is aan de belastingdienst is de provincie Bolzano, die een ontduiking presenteert van slechts 9,3 euro voor elke 100 geïnde bedragen.
- In het Noorden geven zelfstandigen in vereenvoudigde boekhouding 43% meer aan dan hun collega's in het Zuiden
Zelfs door de belastingaangiften van individuele ondernemers en zelfstandigen in vereenvoudigde boekhouding te bekijken (belastingregime waarbij de overgrote meerderheid van ambachtslieden en kleine handelaars betrokken is), zijn de inkomensverschillen zeer groot. Als er in het Noorden gemiddeld 33 euro per jaar wordt aangegeven, in het Zuiden slechts 23 euro. Dat betekent dat er in het Noorden 43 procent meer wordt aangegeven. Bij de analyse van de belastingaangiften van zelfstandigen (freelancers en kunstenaars) en eenmanszaken in de gewone boekhouding lijkt deze marge zelfs nog groter te worden. Uiteraard zijn deze verschillen zeker toe te schrijven aan de verschillende economische en sociale situaties in deze twee macrogebieden. De impact van de overlevingsbelastingontduiking, die in het Zuiden aanzienlijke omvang heeft, is echter ook niet te verwaarlozen. Analyse van de gegevens van de afzonderlijke regio's met betrekking tot belastingaangiften in vereenvoudigde boekhouding, in Lombardije geven zelfstandigen 35.462 euro aan, in de provincie Trento 34.436 euro, in Veneto 33.318 en in Friuli Venezia Giulia 33.205 euro. Omgekeerd staat hij op Sicilië op 23.946 euro, in Apulië op 23.223 euro, in Campanië op 22.662 euro, in Basilicata op 21.012 euro, in Molise op 19.610 euro en in Calabrië op 19.551 euro. Het landelijk gemiddelde is 29.425 euro.
