Otwarte dane, czyli „otwarte dane”, to dane, które można swobodnie pobierać, ponownie wykorzystywać i rozpowszechniać przez kogokolwiek, gdziekolwiek i w dowolnym celu. Ta prosta definicja, która z pozoru może wydawać się banalna, w rzeczywistości kryje w sobie silny wydźwięk innowacyjny, który wywraca do tej pory utrwalony zwyczaj, zwłaszcza jeśli chodzi o publikację dokumentów i informacji w sieci.
Rzeczywiście:
- Aby dane były naprawdę „otwarte”, muszą być dostępne w użytecznym i edytowalnym formacie, bez patentów lub innych form kontroli ograniczających ich reprodukcję. Dlatego też w porównaniu do formatów objętych prawem autorskim, takich jak Excel czy Word, preferowane są formaty takie jak XML, CSV i TXT, które nie są wewnętrznie powiązane z żadnymi formami ograniczeń;
- dane muszą być także udostępnione publicznie z licencją na publikację umożliwiającą swobodny dostęp i swobodne ponowne wykorzystanie, w tym możliwość łączenia ich z innymi bazami danych, otwartymi lub innymi, ich agregowania i ogólnie wykorzystywania jako udostępnianych zasobów informacyjnych. Jedynym możliwym ograniczeniem może być nałożenie obowiązku powoływania się na źródło i udostępniania ich za pomocą tego samego rodzaju licencji, z jaką zostały pierwotnie wydane.
Dlatego bardzo różni się od normalnych zwyczajów.
Ale dlaczego koncepcja Opendata jest tak ważna? W rzeczywistości reprezentuje jeden z filarów, na których opiera się idea Otwartego Rządu, czyli sposobu sprawowania władzy opartego na modelach, narzędziach i technologiach, które pozwalają administracji publicznej być „otwartą” i „przejrzystą” wobec obywateli. W szczególności za pośrednictwem otwartych danych administracja publiczna może udostępnić posiadane dane każdemu, kto chce się z nimi zapoznać lub chce je wykorzystać do tworzenia aplikacji i usług. Pomysł jest taki, że takie dane, ponieważ są publiczne, stanowią własność obywateli i dlatego muszą być dla nich zawsze dostępne do dowolnego (zgodnego z prawem) wykorzystania, jakie chcą z nich zrobić. Oczywiście wszystko to stanowi swego rodzaju „rewolucję kopernikańską” w porównaniu z typową wizją instytucji, gdyż tworzony jest mechanizm przejrzystości, który pozwala każdemu zweryfikować codzienną pracę w AP. Ale poza tym bezpłatne dane są także narzędziem dostępnym dla przedsiębiorstwom na rozwój innowacyjnych rozwiązań multimedialnych, a dzięki temu promowana jest gospodarka, a obywatele mogą korzystać z „publicznych” aplikacji i usług tworzonych przez osoby prywatne. Ponadto publikowanie danych w formacie Opendata stwarza szereg praktycznych korzyści dla obywateli, gdyż ujednolica sposób dostępu do danych administracyjnych. Jednocześnie jednak publikacja w Opendata stwarza także korzyści dla samej Administracji Publicznej, gdyż zobowiązuje AP do:
- standaryzować jego zawartość, stosując otwarte formaty, a wśród nich wybierać te najczęściej używane (np. jak wspomniano xml, csv, txt);
- bardziej dynamiczną interakcję z użytkownikami, koncentrując się na „treści” informacji, a nie na „pojemniku”.
Biorąc pod uwagę ogromną użyteczność OpenData, prawo nałożyło w tym zakresie szczególne obowiązki na Administracje Publiczne. W szczególności Kodeks administracji cyfrowej stanowi, że dane i dokumenty publikowane przez administracje domyślnie mają być udostępniane jako otwarte dane. Dlatego też począwszy od wejścia w życie tego przepisu (18 marca 2013 r.) dane i dokumenty publikowane w internecie przez administracje publiczne – o ile nie istnieją wyraźne i uzasadnione ograniczenia – należy rozumieć jako dane otwarte.
W rezultacie obecnie wiele organów administracji publicznej wyposażyło się we własny portal, na którym udostępniają swoje otwarte dane. Decyzja o publikowaniu otwartych danych na dedykowanym portalu często wynika z chęci zapewnienia łatwej identyfikowalności i użyteczności tego typu danych. Oczywiste jest, że wszystkie dane publiczne, którymi dysponuje administracja, mogą (a nawet muszą) zostać udostępnione na portalu Opendata, jeśli zamierzają je udostępnić użytkownikom. Na przykład dobrą praktyką jest publikowanie na portalu Opendata wszystkich danych, które są już rozpowszechnione na stronie internetowej instytucji, oczywiście w otwartych formatach. Oczywistym jest zatem, że oprócz już istniejących danych istnieje możliwość stworzenia treści informacyjnych specjalnie dedykowanych portalowi Opendata. Publikowane mogą być na przykład dane statystyczne, dane geolokalizacyjne, tabele informacyjne, dane o ruchu i mobilności, szczegółowe raporty itp. itp. W praktyce standardową praktyką musi stać się to, że a priori należy je publikować w jak największym stopniu w formacie otwartym. Podsumowując, z pewnością obowiązuje zasada: im więcej opublikowanych danych, tym lepiej!
przez Giovanniego Calcerano