(autor: Filippo Moreschi, prawnik i szef Obserwatorium AIDR „Digital Agrifood”)
Krajowy plan odbudowy i zwiększania odporności, przedstawiony w ostatnich dniach Parlamentowi, dotyczy również świata rolno-spożywczego.
Plan jest podzielony na część ogólną i dwa sektory, pierwszy poświęcony reformom, a drugi podzielony na sześć misji (cyfryzacja, zielona rewolucja i transformacja ekologiczna, infrastruktura, edukacja i badania, integracja i spójność, zdrowie).
Ostatnia część Planu jest ostatecznie poświęcona jego realizacji, związanemu z tym monitoringowi i skutkom makroekonomicznym.
W odniesieniu do sektora rolnego Plan wstępnie odnotowuje udział rolnictwa europejskiego w zanieczyszczeniu wód, gleb i atmosfery na skutek działania tlenków azotu (zaliczanych do kategorii gazów cieplarnianych). Część Planu poświęcona rolnictwu łączy zatem podstawowe cele ochrony środowiska.
Rozdział poświęcony rolnictwu nosi tytuł „gospodarka o obiegu zamkniętym i zrównoważone rolnictwo” i znajduje się w Misji nr. 2 (Zielona rewolucja i transformacja ekologiczna). Nierozerwalnie wiąże cele gospodarki o obiegu zamkniętym z pełną zrównoważeniem rolno-spożywczych łańcuchów dostaw, zgodnie z europejską strategią „od producenta do stołu” (tzw. Farm to Fork), z poprawą konkurencyjności gospodarstw oraz ich wpływ na klimat i środowisko.
W planie na ten rozdział przeznaczono łącznie 5,27 mld euro.
Sektory inwestycyjne dedykowane rolnemu łańcuchowi dostaw dotyczą: rozwoju logistyki dla sektora rolno-spożywczego, rybołówstwa, akwakultury, leśnictwa, kwiaciarstwa i szkółkarstwa; uruchomienie „parku agrosolarnego”; innowacyjność i mechanizacja w sektorze rolno-spożywczym.
Trzy kolejne kierunki inwestycji dotyczą projektów zintegrowanych, takich jak zielone wyspy, „zielone społeczności” oraz kultura dotycząca zagadnień i wyzwań środowiskowych.
Interwencja w logistykę łańcuchów rolno-spożywczych ma na celu zmniejszenie wpływu transportu na środowisko w sektorze, a także poprzez cyfryzację poprawę pojemności magazynowej surowców i pojemności logistycznej rynków hurtowych. Inwestycje mają na celu zwiększenie możliwości eksportowych włoskich MŚP sektora rolno-spożywczego, zagwarantowanie identyfikowalności produktów i ograniczenie marnotrawienia żywności.
Pod hasłem „solarny park rolniczy” plan określa odnawialne źródła energii jako podstawowy sektor inwestycyjny służący produkcji rolno-spożywczej, hodowlanej i rolno-przemysłowej, kładąc nacisk na instalację, w szczególności, paneli słonecznych na łącznej powierzchni równej 4,3 miliona metrów kwadratowych, bez zajmowania gruntów i realizacji przebudowy struktur produkcyjnych podlegających interwencji polegającej na usunięciu azbestu z dachów, jeśli występuje. Tematyka rozwija się równolegle z projektami inwestycyjnymi dedykowanymi agrowoltaice, dla łatwiejszego dostępu przedsiębiorstw rolniczych do energii odnawialnej.
Trzeci obszar interwencji dotyczy transformacji, w tym cyfrowej, systemów produkcji rolnej, modernizacji maszyn rolniczych pozwalających na wprowadzenie precyzyjnych technik rolniczych (np. ograniczenie zużycia pestycydów o 25-40%) oraz stosowanie technologie rolnicze 4.0.
Plan promuje również w 100% ekologiczne i samowystarczalne modele zintegrowanego rozwoju, zwłaszcza na małych wyspach, w logice autonomii, efektywnego zarządzania zasobami i wykorzystywania w miarę możliwości odnawialnych źródeł energii. Z drugiej strony, z wyrażeniem „Zielone społeczności”, Plan przygląda się społecznościom lokalnym, pojedynczym lub stowarzyszonym, i proponuje opracowanie, finansowanie i wdrożenie planów zrównoważonego rozwoju z energetycznego, środowiskowego, ekonomicznego i społecznego punktu widzenia. Celem jest nowa zrównoważona i trwała relacja między społecznościami – zwłaszcza wiejskimi – z ich terytoriami, zero wpływu z punktu widzenia odpadów (zero produkcji odpadów), integracja usług mobilności.
Metody inwestycyjne wymienione w planie to głównie ulgi podatkowe i dotacje kapitałowe.
Musimy również wziąć pod uwagę, że inne ważne kwestie, którymi zajmuje się plan w różnych misjach, nawet jeśli nie są specjalnie poświęcone rolnictwu, mogą mieć wpływ na sektor rolno-spożywczy, takie jak na przykład interwencje rozważane w misji 1, tzw. „Cyfryzacja, innowacyjność, konkurencyjność, kultura”, na które przeznaczone jest ponad 40 mld euro Planu.
W tym przypadku wsparcie, w tym wsparcie fiskalne, na rzecz transformacji 4.0 i transformacji cyfrowej wszystkich sektorów prywatnych, ze szczególnym uwzględnieniem MŚP i procesów produkcyjnych, polityk łańcucha dostaw przemysłowych i umiędzynarodowienia, z pewnością ma również wpływ na sektor rolniczy. Podobnie inwestycje w infrastrukturę złożoną z ultraszybkich sieci (szerokopasmowych i 5G), mające na celu doprowadzenie do 1 r. łącz do 2026 Gb/s na terenie całego kraju, mają również przyczynić się do rozwoju sektora rolno-spożywczego.
Turystyka i kultura mają również oczywiste implikacje dla świata rolno-spożywczego.
W Planie szczególny rodzaj inwestycji poświęcony jest ochronie i poprawie krajobrazu wiejskiego. Redakcja nie zapomina o zdolności turystyki do wzbogacania krajobrazu i dziedzictwa kulturowego poza najpopularniejszymi destynacjami turystycznymi.
Miejsca, w których produkty rolno-spożywcze znajdują swoje źródło, rozwój i fortunę, często składają się z miejsc o dużym znaczeniu kulturowym i krajobrazowym, od starożytnych wiosek, historycznych przedsiębiorstw, po obszary przyrodnicze i przyrodnicze.
Ustawodawca od dawna zdaje sobie sprawę z tego połączenia wysokiej jakości produkcji rolnej i dziedzictwa kulturowego: pomyślmy o uroczystej afirmacji art. 1 TU del Vino, który ogłasza wino, winorośl i obszary uprawy winorośli narodowym dziedzictwem kulturowym, które należy chronić i wzmacniać w aspektach zrównoważonego rozwoju gospodarczego, społecznego, kulturowego i środowiskowego. Ponadto ostatnio uregulowane koncepcje legislacyjne turystyki winiarskiej i turystyki olejowej odnoszą się do działalności edukacyjnej i kulturalnej związanej z historią tradycji i praktyk produkcyjnych na terytoriach, firmach, piwnicach, młynach. Lokalne tradycje związane z winem, oliwą i jedzeniem są teraz częścią „systemu kulturowego”.
Po zebraniu omówionych punktów, pierwsze wrażenie jest takie, że nacisk planu na produkty rolno-spożywcze jest wyraźnie ukierunkowany na środowisko, co idzie w parze z potrzebą rozwoju gospodarczego, technologicznego, mechanicznego, całych łańcuchów dostaw oraz wielu obszarów i terytoriów nasza wieś.
W Planie zapisana jest świadomość, że wyzwanie rozwoju sektora rolnego można również podjąć poprzez infrastrukturę – zwłaszcza cyfrową – oraz dzięki dążeniu do realnej gospodarki o obiegu zamkniętym.
Bardzo interesujące są również projekty, których celem jest promowanie tworzenia społeczności i terytoriów całkowicie „zielonych” i „zero odpadów”. W tym miejscu Plan, choć określa podstawowe założenia (w tym doskonalenie i wdrażanie efektywnej gospodarki odpadami), nie jest zbyt szczegółowy, dlatego interesujące będzie zrozumienie, jak te inicjatywy będą się rozwijać w przyszłości, również dla społeczeństwa i jako efekty środowiskowe.
Inwestycje i dotacje przeznaczone na doskonalenie maszyn, element racjonalizacji i ograniczania stosowania pestycydów w uprawach, z pewnością będą miały istotny wpływ.
Wreszcie projekty poświęcone rozwojowi turystyki na obszarach wiejskich będą musiały zostać w pełni zbadane i uszczegółowione. Jak wspomniano, powiązania między dziedzictwem kulturowym, turystyką i produkcją rolną są coraz intensywniejsze, mają swoje korzenie w tysiącletniej historii Włoch i jeśli zostaną odpowiednio docenione, mają zapewnić korzyści społeczne i świadczenia w zakresie zatrudnienia.