Choć spadła ona o ponad 6 miliardów euro w porównaniu z rokiem poprzednim, Biuro Badań CGIA podaje, że we Włoszech w wyniku nieprawidłowego zeznania podatkowego uchylono się od płacenia podatków na kwotę 93,2 miliarda euro, które można bezpośrednio przypisać firmom i numerom VAT (Istat szacuje to zjawisko na podstawie skomplikowane procedury statystyczne, które przez lata były udoskonalane. Najnowsze dostępne dane odnoszą się do 2015 r. i zostały ekstrapolowane z raportu „Gospodarka nie obserwowana w rachunkach narodowych”, zaprezentowanego w Rzymie 11 października 2017 r.). Inaczej mówiąc, odsetek uchylania się od płacenia podatków przez przedsiębiorstwa w stosunku do całkowitej wartości dodanej wytworzonej przez nieobserwowaną gospodarkę (207,5 mld) wynosi 44,9 proc. Kolejne 37,3 proc. uchylania się od pracy można przypisać nielegalnej pracy (co odpowiada wartości dodanej wynoszącej 77,4 mld), a kolejne 17,8 proc. można przypisać nielegalnej działalności i nielegalnym czynszom (36,9 mld) (patrz tab. 1).
W części ściśle związanej z przedsiębiorstwami makrosektor o największej skłonności do uchylania się od płacenia podatków to usługi profesjonalne (działalność prawna i księgowa, zarządzanie przedsiębiorstwem i doradztwo w zakresie zarządzania, firmy architektoniczne i inżynieryjne, badania i analizy techniczne, pozostała działalność profesjonalna, naukowa i działalność techniczna oraz usługi weterynaryjne).
Według Istat faktycznie wpływ zaniżania dochodów z działalności gospodarczej na całkowitą wartość dodaną wytworzoną przez świat wolnych zawodów jest najwyższy spośród wszystkich zbadanych makrosektorów (16,2 proc.); następnie odsetek odnoszący się do handlu hurtowego i detalicznego, transportu, zakwaterowania i gastronomii (12,8) oraz dotyczący budownictwa (12,3). Bardziej ograniczone jest natomiast ryzyko oszustw w usługach na rzecz ludności (8,8 proc.), produkcji żywności i dóbr konsumpcyjnych (7,7 proc.), edukacji i opiece zdrowotnej (3,9 proc.), w pozostałych usługach biznesowych (2,8 proc.). , w produkcji dóbr inwestycyjnych (2,3 proc.) oraz w produkcji dóbr pośrednich, energii i odpadów (0,5 proc.).
„Aby zwalczyć tę plagę społeczno-gospodarczą – stwierdza koordynator Biura Badań Paolo Zabeo – jest tylko jedna droga: zmniejszyć obciążenie podatkiem i usunąć liczne przeszkody biurokratyczne, które de facto utrudniają prowadzenie działalności gospodarczej . Innymi słowy: płać mniej, aby zapłacić wszystkim. Oczywiście seryjnych uchylających się od płacenia podatków należy ścigać i umożliwiać im zaprzestanie takich praktyk, należy jednak uważać, aby nie wrzucić wszystkich do jednego worka. Niestety, istnieje również zjawisko uchylania się od przetrwania, które zdecydowanie nasiliło się wraz z kryzysem, dlatego niepłacenie podatków pozwoliło w ostatnich latach na zabezpieczenie ciągłości działania i miejsc pracy”.
Rozkład geograficzny, w którym odnotowuje się najwyższy odsetek przeszacowania zaniżonej wartości dodanej we Włoszech („Terytorialne rachunki gospodarcze”, Rzym, 20 grudnia 2017 r. Dane zaktualizowano do 2015 r.), to Południe (7,6%). Następnie plasuje się Centrum (6,5 procent), północny wschód (6 procent) i północny zachód (5,4 procent).
Jednak na poziomie regionalnym regionem o najwyższym udziale jest Moise (8,4%), za którym plasują się Umbria, Marche i Apulia (8,3%), Kampania (7,7%), Abruzja i Kalabria (7,6%) oraz Sycylia i Toskania ( 7,3 proc.). Z drugiej strony Friuli-Wenecja Julijska (5,8 proc.), Lacjum (5,3 proc.), Lombardia (5 proc.), autonomiczna prowincja Trydent (4,9 proc.) i Bolzano (3,9 proc.) to terytoria o mniejszym ryzyku uchylania się od płacenia podatków (por. tab. 2).
„Można postawić hipotezę – konkluduje sekretarz CGIA Renato Mason – że przy mniejszej liczbie podatków do zapłacenia nastąpiłoby zdecydowane wyłonienie się podstawy opodatkowania, co umożliwiłoby naszym organom podatkowym skoncentrowanie działań antypodatkowych na najbardziej podstępne zachowania podatkowe. Oznacza to, że są to praktyki stosowane przez duże firmy i wiele międzynarodowych korporacji, które przeniosły swoje siedziby podatkowe do krajów o wyraźnych korzyściach podatkowych”.
Oprócz 93,2 miliarda zaniżonych deklaracji, które wymykają się opodatkowaniu, CGIA przypomina, że według Istat na nieobserwowaną gospodarkę składa się kolejne 77,4 miliarda euro, które można przypisać nieregularnej pracy i 36,9 miliarda, które można przypisać innym pozycją (nielegalny czynsz, napiwki itp.), która obejmuje również część obrotu związaną z działalnością nielegalną (prostytucja, handel narkotykami i przemyt wyrobów tytoniowych). Zatem wśród szarej strefy (biorąc pod uwagę sumę uchylania się od zaniżania deklaracji, pracy na czarno i innych) łączna wartość dodana wygenerowana w 2015 r. przez gospodarkę nieobserwowaną wyniosła 207,5 mld euro (por. tab. 3).
Z tych 207,5 miliardów euro dochodu podlegającego opodatkowaniu odjętego od opodatkowania Biuro Badań CGIA oszacowało, że liczba uchylania się od płacenia podatków wynosi około 114 miliardów euro rocznie. Na każde 100 euro zebranych dochodów, w wyniku niewierności fiskalnej Włochów, skarb państwa traci w skali kraju 16,3 euro. Różnice terytorialne są zauważalne: o ile na Południu dochód uciekający z kasy publicznej na każde wypłacone 100 euro wynosi 22,2 euro, o tyle na północnym zachodzie spada do 13,4 euro (por. tab. 4).
